Đọc các phần trước của series về Retinoids tại:

Phần #1: Tổng quan

Phần #2: Các loại retinoids đang được ứng dụng ở dạng bôi ngoài

Phần #3: Cách sử dụng retinoids

Hầu như retinoids đều có thể kết hợp với các hoạt chất dưỡng da khác phổ biến hiện nay, và việc ham muốn sử dụng retinoids chung với nhiều ngôi sao khác trong dưỡng da nhằm đạt hiệu quả hiệp đồng tối đa cũng là chuyện dễ hiểu. Tuy nhiên, bên cạnh tính kích ứng vốn sẵn có của retinoids cũng như hiện nay có khá nhiều bạn lạm dụng nhiều hoạt chất mạnh trong cùng 1 quy trình, cơ bản nhất là bạn phải cân nhắc vấn đề da bạn có chịu được không, có đang kích ứng quá với retinoids không, và thậm chí chuẩn bị sẵn túi tiền để điều chỉnh quy trình cho phù hợp nữa nhé. Bây giờ thì cùng mình vào bài viết nhaaa.

RETINOIDS với các ACID như AHA, BHA, Vitamin C LAA…

Be careful with exfoliant acids!

AHA và BHA đều là các acid mạnh có tính exfoliants (tẩy da chết) nên việc dùng chung với retinoids dù cho kết quả đầy hứa hẹn nhưng hãy cực kỳ cẩn thận và theo dõi kỹ các phản ứng của da để tránh kích ứng da quá mạnh bạo hay rất dễ over-exfoliant nhé.

Một nghiên cứu kết hợp 0.025% Tretinoin và 12% Glycolic acid trên 35 bệnh nhân, bôi mỗi loại nửa lóng tay trên toàn mặt, có sử dụng kèm dưỡng ẩm cho thấy cải thiện đến 91.4% bệnh nhân sau 12 tuần. Kết quả cho phép khẳng định hiệu quả hiệp lực của retinoic acid và glycolic acid cho các thâm mới (PIH) và sẹo mới sau mụn. [1]

Với các dẫn xuất khác của retinoids như retinol, retinal, HPR, thì nhiều nghiên cứu kết hợp cho hiệu quả hiệp đồng của retinoids khi kết hợp với các acid trước các dấu hiệu lão hóa cũng như mụn và thâm sẹo sau mụn.
- HPR và Retinol glycosphere kết hợp với salicylic acid/glycolic acid: nghiên cứu [2]
- Retinaldehyde và Glycolic acid: nghiên cứu [3] và [4]

Vẫn có tranh cãi...
Bản thân các acid có pH thấp như AHA/BHA/LAA khi kết hợp với các tiền chất retinoids như retinol đều gây ra nhiều tranh cãi xoay quanh chuyện retinol cần phải được activate ở pH~5-6. Việc dùng chung có thể khiến các hoạt chất bất hoạt và retinol cho hiệu quả kém trong việc chuyển hóa thành retinoic acid. Tuy nhiên 2021 rồi vẫn không có nhiều nghiên cứu khoa học public nào xác nhận chúng không thể bôi chung với nhau. [O1]

Dẫu vậy, các retinol hiện nay gần như đều có công nghệ vận chuyển và bảo toàn tốt hơn để đảm bảo hiệu quả của mình với các “advanced delivery system" như “microencapsulation,” “liposomes,”
Vì vậy, nếu để an toàn và tránh kích ứng tối đa, hãy sử dụng acid và chờ tầm 15p 20p rồi bạn hãy sử dụng retinol, hoặc chia buổi nhau ra dùng. Còn với LAA, lời khuyên nhiều nhất được các chuyên gia đều khuyên rằng không có lý do gì bạn phải risk dùng chung (vì Vitamin C cực kỳ không ổn định, khó thấm, và chưa kể vẫn mang tính acid nên có thể gây châm chích cho da), nên hãy sử dụng Vitamin C LAA buổi sáng, và retinol buổi tối để đạt hiệu quả cao nhất nhé!

RETINOIDS với AZELAIC ACID

It's a YESS

Azelaic Acid được biết đến như một thành phần khá sáng giá từ trị mụn cho đến nám và làm sáng da, mà lại lành tính và ít gây kích ứng.
- Đáng mừng hơn là việc kết hợp Tretinoin và Azelaic Acid mang lại kết quả vượt hơn mong đợi. Một nghiên cứu cho thấy tretinoin cho kết quả hiệp lực với Azelaic Acid khi mang lại làn da sáng hơn so với sử dụng azelaic 1 mình sau 3 tháng. [5]
- Một nghiên cứu khác kết hợp azelaic acid 20% với 0.05% tretinoin cũng cho kết quả khẳng định hiệu quả ở mức trung bình trên nám má với cải thiện tầm 39% (MASI score) [6]

RETINOIDS với BENZOYL PEROXIDE

Keep them seperately. Dùng cách nhau.

Các biện pháp điều trị mụn đều rất muốn kết hợp 2 hoạt chất này với nhau trong phác đồ. Theo hiệp hội Bác sĩ gia đình Hoa Kỳ thì bạn vẫn có thể kết hợp tretinoin với Benzoyl Peroxide, tuy nhiên phải luân phiên theo ngày để giảm thiểu kích ứng. [O2]

Không nói đến vấn đề kích ứng da thì bản thân Benzoyl Peroxide là một chất oxy hóa cực mạnh nên lo ngại xảy ra khi tretinoin bị oxy hóa bởi Benzoyl Peroxide khi sử dụng chung là có. [7]

Theo đó, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nếu bạn muốn sử dụng kết hợp thì hãy sử dụng các tretinoin sử dụng công nghệ microspheres (như retin A Micro) [7] hoặc hãy sử dụng Benzoyl Peroxide sáng và tretinoin tối, hoặc cách ngày hoặc sử dụng. Nếu không thì bạn có thể sử dụng các retinoids không có tương tác với Benzoyl Peroxide như adapalene, tazarotene [8] Với các retinol xịn có công nghệ bọc và vận chuyển tốt hiện nay thì không mấy lo ngại nếu sử dụng chung với benzoyl peroxide, chỉ hãy đảm bảo benzoyl peroxide khô hẳn rồi bạn hãy bôi nhé!

RETINOIDS với NIACINAMIDE

It's a BIG YES!

Niacinamide là một trong các hoạt chất được khuyên dùng nhiều khi sử dụng với retinoids. Ngoài việc là một chất kháng viêm, không kể khả năng làm sáng cũng được ghi nhận thông qua ngăn chặn sự phân phối melanosome cho các tế bào sừng, niacinamide thể hiện khả năng giữ ẩm thông qua việc ngăn chặn mất nước của da (TEWL) cũng như tăng cường sức khỏe của hàng rào bảo vệ da nói chung thông qua việc tăng tổng hợp ceramides, acid béo tự do và choleslerol (3 thành phần chính của hàng rào bảo vệ da)[9] mà việc tăng cường cải thiện hàng rào bảo vệ da đã được chứng minh tăng khả năng dung nạp và chịu đựng khi sử dụng retinoids [10]

RETINOIDS với HYDROQUINONE

It's a YES FOR HYPERPIGMENTATION!

Bản thân tretinoin đã được công nhận hiệu quả trong điều trị nám và các vấn đề về sắc tố khi sử dụng 1 mình. Tretinoin giúp đẩy nhanh quá trình sừng hóa của da, đẩy nhanh các sắc tố melanin lên bề mặt da và bong đi, đồng thời cũng làm giảm hoạt động của các tế bào sắc tố melanocytes. [11] Đặc biệt hơn, tretinoin còn làm tăng tính thấm và xâm nhập của các biện pháp điều trị khác, trong đó có Hydroquinone. Nói đơn giản, tretinoin giúp hydroquinone dễ thấm vào da hơn, thậm chí bảo vệ hydroquinone khỏi quá trình oxy hóa. [12][13][O3]

Hiệu quả hiệp lực của tretinoin và hydroquinone theo phương pháp kết hợp 2 thành phần được ghi nhận qua nhiều tài liệu cho hiệu quả cao và nhanh hơn. [11] [12] Theo đó, phương pháp 3 thành phần kết hợp tretinoin 0.05% -hydroquione 4% - fluocinolone acetonide 0.01% (corticosteroid) cũng là phương pháp điều trị kết hợp đầu tiên được FDA phê duyệt trong điều trị nám. [11] [13]

KẾT HỢP RETINOIDS VỚI ĐỒ DƯỠNG ẨM, PHỤC HỒI

Câu hỏi mình nhận được nhiều nhất là "sao em dùng retinol lâu rồi mà quy trình không có dùng đồ phục hồi như yếu tố tăng trưởng, kem dưỡng phục hồi thì có sao không?" trong khi quy trình bạn có đủ Niacinamide và B5.

Không có 1 phác đồ điều trị hay hướng dẫn bôi nào khi bạn dùng retnoids là phải dùng với "kem dưỡng phục hồi" và phải đúng lúc nào cũng là các “kem dưỡng B5”, "kinetin", "growth factors", hay "tế bào gốc" để dùng với retinoids.

Ở đây mình không bàn đến các "growth factors" hay thậm chí chả có cái "tế bào gốc" nào trong dưỡng da, ai cũng biết dấu chấm hỏi còn đặt ra rất lớn ở những thành phần này. Liên quan đến chủ đề “kem dưỡng phục hồi”, có vài điểm mình nên làm rõ:

• 1. Một điểm chung rất hay gặp khi sử dụng retinoids là da bạn khô rõ, nên dưỡng ẩm là điều cần thiết. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc tăng cường cải thiện hàng rào bảo vệ da cho khả năng dung nạp và sức chịu đựng của da tốt hơn khi sử dụng retinoids. Tóm lại mình vẫn khuyên bạn nên sử dụng dưỡng ẩm hay thủ sẵn dưỡng ẩm trong người hay chuẩn bị tiền cho dưỡng ẩm ngay khi cần.
• 2. Tuy nhiên, mỗi 1 làn da là khác nhau, tùy tình trạng da của bạn, với những làn da dày sừng, dầu nhiều chưa thể kiểm soát được, việc sử dụng retinoids trần 1 thời gian khi điều trị cũng là bình thường.
• 3. Dưỡng ẩm là một khái niệm nói chung. Cái bạn cần tìm không phải là "kem dưỡng" mà là "chất" có khả năng dưỡng ẩm, cung cấp độ ẩm cho da bạn hay giúp khôi phục hàng rào bảo vệ da mà nhiều nhất là các thành phần chúng ta hay phân loại thành humectants, occlusives hay emollients. Các thành phần này có thể ở dạng serum, lotion, cream, hay thậm chí là mist (xịt)
• 4. Quan trọng nhất là da bạn đủ ẩm, không khô, bong tróc, không kích ứng. Bạn thấy đủ là đủ.
• 5. Nếu tình trạng viêm, kích ứng nặng xảy ra, đôi khi bạn phải dùng thêm các đồ bôi kháng viêm hay corticosteroid trong thời gian ngắn.

Nói vậy, tức các thành phần có khả năng tăng dung nạp, tăng sức chịu đựng và tốt nhất khi bạn sử dụng retinoids bạn có thể tìm trong nhóm các Humectants – Occlusives – Emolliants (đọc thêm về các chất dưỡng ẩm tại [O4] ) điển hình như các glycerin, urea, squalane, caramides, HA, B5. Một số các hoạt chất khác được ưa chuộng dùng vì khả năng cấp ẩm cao, phục hồi tổn thương nếu có, làm dịu kích ứng, kháng viêm mà mình thích nhất như có nói ở trên như Niacinamide, ngoài ra còn có copper peptide, snail mucin hay colloidal oatmeal. Tóm lại, đồ dùng với retinoids không phải chỉ có mỗi B5 trên đời và cũng không phải chỉ có growth factors mới làm tốt nhé!

Mình ví dụ: da bạn đang điều trị bằng tretinoin, quy trình đã có Niacinamide, Vitamin B5 (panthenol) dù chỉ là 2 chai serum (mỏng nhẹ). Nếu da đang tiến triển tốt, da bạn đáp ứng tốt, không khô, không kích ứng, thì đừng nghe người bán dụ dỗ bạn cần phải phục hồi song song rồi thêm các kinetin, peptide, growth factors đầy rẫy ra nhất là khi da đang có mụn làm nặng quy trình. Ok nếu bạn có tiền và muốn tốt nhất thì cứ bôi thêm, cũng khó sai lắm, sai thì lại bỏ bớt ra. Hãy luôn luôn tỉnh táo, lắng nghe da bạn và biết cái gì tốt nhất cho da mình nhé. Nhất là với da có mụn, less is more.

-----------------------------

Tài liệu tham khảo:

[1] Chandrashekar BS, Ashwini KR, Vasanth V, Navale S. Retinoic acid and glycolic acid combination in the treatment of acne scars. Indian Dermatol Online J. 2015;6(2):84-88. doi:10.4103/2229-5178.153007
[2] Villani A, Annunziata MC, Cinelli E, Donnarumma M, Milani M, Fabbrocini G. Efficacy and safety of a new topical gel formulation containing retinol encapsulated in glycospheres and hydroxypinacolone retinoate, an antimicrobial peptide, salicylic acid, glycolic acid and niacinamide for the treatment of mild acne: preliminary results of a 2-month prospective study. G Ital Dermatol Venereol. 2020 Oct;155(5):676-679. doi: 10.23736/S0392-0488.20.06581-5. Epub 2020 Sep 1. PMID: 32869963.
[3] Poli F, Ribet V, Lauze C, Adhoute H, Morinet P. Efficacy and safety of 0.1% retinaldehyde/ 6% glycolic acid (diacneal) for mild to moderate acne vulgaris. A multicentre, double-blind, randomized, vehicle-controlled trial. Dermatology. 2005;210 Suppl 1:14-21.
[4] Dreno B, Katsambas A, Pelfini C, Plantier D, Jancovici E, Ribet V, Nocera T, Morinet P, Khammari A: Combined 0.1% Retinaldehyde/ 6% Glycolic Acid Cream in Prophylaxis and Treatment of Acne Scarring. Dermatology 2007;214:260-267.
[O1] Can Retinol and/or Salicylic Acid Be Used with Vitamin C? - FutureDerm
https://www.futurederm.com/daily-question-can-retinol-an
[5] Breathnach AS. Melanin hyperpigmentation of skin: melasma, topical treatment with azelaic acid, and other therapies. Cutis. 1996 Jan;57(1 Suppl):36-45. PMID: 8654129.
[6] Hazra, S., Siddique, M., Khondker, L., Khan, M., & Mahmud, M. (2014). The Role of Combination of 20% Azelaic Acid with 0.05% Tretinoin Cream in the Treatment of Melasma. Bangladesh Medical Journal, 40(2), 26-30.

[7] Del Rosso JQ, Pillai R, Moore R. Absence of Degradation of Tretinoin When Benzoyl Peroxide is Combined with an Optimized Formulation of Tretinoin Gel (0.05%). J Clin Aesthet Dermatol. 2010;3(10):26-28.
[8] Kim SY, Ochsendorf FR. New developments in acne treatment: role of combination adapalene-benzoylperoxide. Ther Clin Risk Manag. 2016;12:1497-1506. Published 2016 Oct 3. doi:10.2147/TCRM.S94062

[O2] Topical Therapy for Acne - American Family Physician (aafp.org)
https://www.aafp.org/afp/2000/0115/p357.html

[9] Tanno O, Ota Y, Kitamura N, Katsube T, Inoue S. Nicotinamide increases biosynthesis of ceramides as well as other stratum corneum lipids to improve the epidermal permeability barrier. Br J Dermatol. 2000 Sep;143(3):524-31.
[10] Draelos ZD, Ertel KD, Berge CA. Facilitating facial retinization through barrier improvement. Cutis. 2006 Oct;78(4):275-81. PMID: 17121065.

[11] Ogbechie-Godec OA, Elbuluk N. Melasma: an Up-to-Date Comprehensive Review. Dermatol Ther (Heidelb). 2017;7(3):305-318.
[12] Grimes P, Watson J. Treating epidermal melasma with a 4% hydroquinone skin care system plus tretinoin cream 0.025%. Cutis. 2013 Jan;91(1):47-54.

[13] Chan R, Park KC, Lee MH, Lee ES, Chang SE, Leow YH, Tay YK, Legarda-Montinola F, Tsai RY, Tsai TH, Shek S, Kerrouche N, Thomas G, Verallo-Rowell V. A randomized controlled trial of the efficacy and safety of a fixed triple combination (fluocinolone acetonide 0.01%, hydroquinone 4%, tretinoin 0.05%) compared with hydroquinone 4% cream in Asian patients with moderate to severe melasma. Br J Dermatol. 2008 Sep;159(3):697-703.

[O3] Melasma Treatment & Management - Medscape.com
https://emedicine.medscape.com/article/1068640-treatment#d7

Tham khảo bài viết về dưỡng ẩm mình từng viết:
[O4] Dưỡng ẩm - một khái niệm cũ mèm nhưng bạn đã hiểu đúng và dùng đúng? – Ồ Láng Viện