[SỔ TAY DA LÁNG: RETINOIDS] - HOẠT CHẤT VÀNG TRONG LÀNG DA LIỄU
Tiếp tục với series Sổ tay da Láng, trong series lần này Láng xin được dành thời gian để tổng quan, minh họa về một "thuật ngữ vĩ đại của ngành Da liễu đó chính là Retinoids! Trong những năm gần đây, Retinoids nổi lên như một thành phần “vàng” được ưa chuộng bậc nhất nhờ khả năng tái sinh vẻ đẹp hoàn mỹ của da. Thế nhưng, không phải ai cũng có kiến thức đủ để dấn thân vào con đường sử dụng chúng bởi vì quá nhiều tác dụng không mong muốn thường gặp phải. Và đâu đó ngoài kia có hàng chục thương hiệu, hàng trăm các sản phẩm chứa retinoids từ dẫn xuất này đến dẫn xuất khác. Dù bạn đã - đang hay sắp dùng Retinoids thì bài viết này là dành cho bạn, cùng Láng bóc trần tất tần tật về ẽm nha!

Cùng chúng mình vẽ lại bức tranh tổng quan nhất về RETINOIDS nhé! Inbox cho Láng nếu cần tư vấn thêm hoặc đơn giản là chỉ để "tám tít" về hoạt chất này nha

RETINOIDS - Các khái niệm cơ bản

Retinoids là tên gọi chung của các dẫn xuất của Vitamin A, tức là bao gồm cả Tretinoin, Retinol, Retinyl Palmitate và nhiều dẫn xuất khác…

Tretinoin hay trans-retinoic acid hay retinoic acid gần như là thành phần số 1 trong số các thành phần có khả năng phục hồi và tái tạo làn da ở cấp độ tế bào. Retinoic Acid là thể active (hoạt hóa) duy nhất mà cơ thể chúng ta hiểu và chịu hoạt động cùng, tất cả các dẫn xuất khác đều cần phải có các bước chuyển hóa thành retinoic acid để phát huy tác dụng (trừ HPR sẽ nói đến phần sau).

RETINOIDS - Cơ chế hoạt động

Là một quá trình sinh hóa khá phức tạp, mình sẽ giải thích lại theo cách dễ hiểu nhất.


Đại loại bạn hiểu muốn tác động được trên da ra gì và này nọ thì retinoids phải tác động được đến các thụ thể retinoids ở tế bào. Khi lên da, retinoids sẽ được các protein mang retinol trong tế bào chất là CRBP hay protein mang retinoic acid là CRABP mang retinoids đến gắn vào các thụ thể retinoids là RAR và RXR (mỗi thụ thể này lại có các isotype và một số isoform từ các isotype này). Từ các thụ thể này mà retinoids mới phát huy các tác dụng sinh lý và dược lý riêng biệt bằng cách tác động tiếp đến quá trình phiên mã, điều chỉnh hay ức chế biểu hiện gen, ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng và biệt hóa tế bào, tổng hợp và phân hủy protein (collagen và elastin), hay thậm chí ảnh hưởng cả tuổi thọ tế bào. Là một quá trình sinh hóa khá phức tạp, mình sẽ giải thích lại theo cách dễ hiểu nhất.

Abdelnour, S. A., Abd El-Hack, M. E., Swelum, A. A. A., Saadeldin, I. M., Noreldin, A. E., Khafaga, A. F., ... & Hussein, E. S. O. (2019). The usefulness of retinoic acid supplementation during in vitro oocyte maturation for the in vitro embryo production of livestock: a review. Animals, 9(8, 561).

Đại loại bạn hiểu muốn tác động được trên da ra gì và này nọ thì retinoids phải tác động được đến các thụ thể retinoids ở tế bào. Khi lên da, retinoids sẽ được các protein mang retinol trong tế bào chất là CRBP hay protein mang retinoic acid là CRABP mang retinoids đến gắn vào các thụ thể retinoids là RAR và RXR (mỗi thụ thể này lại có các isotype và một số isoform từ các isotype này). Từ các thụ thể này mà retinoids mới phát huy các tác dụng sinh lý và dược lý riêng biệt bằng cách tác động tiếp đến quá trình phiên mã, điều chỉnh hay ức chế biểu hiện gen, ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng và biệt hóa tế bào, tổng hợp và phân hủy protein (collagen và elastin), hay thậm chí ảnh hưởng cả tuổi thọ tế bào.

RETINOIDS - Công dụng

Retinoids đường bôi được công nhận hiệu quả khi nói đến trị mụn, chống lão hóa và điều trị các bệnh lý của da như dày sừng, vẫy nến…gần như giải quyết được ít nhiều mọi vấn đề của da.

Cụ thể, retinoids có thể:

  • - Bình thường hóa quá trình sừng hóa (turnover), thúc đẩy quá trình bong da chết, thay mới và làm dày biểu bì (ngược với nhận định retinoids làm mỏng da)
  • - Bằng cách tác động đến nhiều giai đoạn trong quá trình tăng sắc tố, retinoids có khả năng làm sáng da, cải thiện các vấn đề tăng sắc tố như thâm và đốm nâu
  • - Thông qua cơ chế làm ức chế hoạt động của các enzym phá huỷ collagen Metalloproteinases MMP, retinoids giúp bảo vệ chống lại sự thoái hóa collagen cùng với việc kích thích hoạt động của nguyên bào sợi, retinoids giúp tăng sinh colllagen, elastin, GAGs đảm bảo duy trì chất lượng ma trận ngoại bào
  • - Tác động đến quá trình tăng trưởng và biệt hóa của tế bào bã nhờn (sebocytes), từ đó giúp điều tiết lượng dầu dư thừa trên da, góp phần ngăn ngừa và giảm mụn trứng cá
  • - Chống oxy hóa, trung hòa các gốc tự do
  • - Cải thiện các tổn thương từ ánh nắng mặt trời
  • - Kích thích tuần hoàn mạch máu dưới da, kháng viêm, kháng khuẩn
Hầu hết các nghiên cứu cho đến hiện nay đều cho thấy đáp ứng điều trị của retinoids (từ retinol cho đến tretinoin) cho các làn da mụn có thể bắt đầu thấy ở tuần thứ 2-3, kết quả cải thiện rõ ở tuần 4-6, và đạt hiệu quả cao nhất sau 3-4 tháng bôi liên tục.
Các dấu hiệu lão hóa cho thấy kết quả hầu như sau 1 tháng và đôi khi cần thời gian lâu hơn.
Đối với các vấn đề về sắc tố, phương pháp điều trị bằng retinoids 1 mình cho hiệu quả nhưng chậm (so sánh tretinoin mất đến 6 tháng khi bôi mình để cho thấy kết quả làm sáng)

RETINOIDS - Tác dụng phụ

  • - Tác dụng không mong muốn thường gặp khi sử dụng Retinoids từ retinol cho đến tretinoin hầu hết đều là các tình trạng đỏ rát, nóng cháy, khô và bong tróc da, nói chung không mấy dễ chịu.
  • - Tuy nhiên không phải ai cũng gặp phải tình trạng này, phần đông người bị không có nghĩa là bạn cũng PHẢI bị như thế.
  • - Đây chỉ là tác dụng không mong muốn thường gặp khi sử dụng Retinol chứ KHÔNG PHẢI CHỈ TIÊU để đánh giá khả năng hoạt động hay hiệu quả của chúng.

RETINOIDS - Tại sao có quá nhiều loại?

Trong khi tretinoin đã được chứng minh và công nhận hiệu quả trên diện rộng thì có vài lý do khiến tiền bạc và thời gian vẫn đổ vào việc nghiên cứu và phát triển các dẫn xuất khác nhau của tretinoin.

  • - Thứ 1, tretinoin kích ứng dã man ra. Khô, đỏ, kích viêm từ nhẹ đến nặng khi dùng tretinoin đều đã được ghi nhận, do vậy việc tìm kiếm và nghiên cứu các tiền chất của tretinoin hay các thế hệ thứ 2 3 như hiện nay mang lại ý nghĩa cần thiết.
  • - Thứ 2, có nhiều dạng thụ thể retinoid khác nhau và mỗi loại ảnh hưởng 1 quá trình khác nhau trong tế bào. Khả năng gắn kết với các thụ thể cũng khác nhau giữa retinoid này với retinoid khác. Cho đến nay thì 2 retinoids thế hệ thứ 3 được nghiên cứu nhiều nhất khi tương tác có chọn lọc lên các thụ thể retinoids trong da là Adapalene và Tarazotene.
  • - Thứ 3, quá trình tìm kiếm các tiền chất vẫn chưa bao giờ ngừng lại vì câu chuyện chuyển hóa và tính ổn định của các dẫn xuất. Tretinoin là thể active duy nhất của retinoids trên da, nên tất cả các dẫn xuất khác đều phải cần quá trình chuyển đổi bằng các phản ứng sinh hóa, từ 1 cho đến 3 4 bước khi vào da. Tuy nhiên quá trình chuyển đổi bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố và cả khác nhau từng cơ địa. Độ ổn định của các dẫn chất này cũng là một dấu chấm hỏi lớn khi chúng dễ mất hoạt tính sau mỗi lần sử dụng khi tiếp xúc với ánh sáng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Zasada M, Budzisz E. Retinoids: active molecules influencing skin structure formation in cosmetic and dermatological treatments. Postepy Dermatol Alergol. 2019;36(4):392-397. doi:10.5114/ada.2019.87443
2. Bandyopadhyay D. Topical treatment of melasma. Indian J Dermatol. 2009;54(4):303-309. doi:10.4103/0019-5154.57602
3. Mukherjee S, Date A, Patravale V, Korting HC, Roeder A, Weindl G. Retinoids in the treatment of skin aging: an overview of clinical efficacy and safety. Clin Interv Aging. 2006;1(4):327-348. doi:10.2147/ciia.2006.1.4.327


Cảm ơn bạn đã đọc hết phần 1 của tụi mình và hy vọng bạn đã có 1 cái nhìn tổng quan khoa học về Retinoids. Cùng đón chờ tiếp các phần sau về RETINOIDS bạn nhé!